SEKÜLER KOMEDİ

Bir vesileyle geçenlerde Dante'nin "İlahi Komedyası"nı okumam gerekti...

Hani şu Cahit Sıtkı Tarancı'nın "35 Yaş" şiirinde "Yaş otuzbeş, yolun yarısı eder / Dante gibi ortasındayız ömrün" dediği Dante... İlk gözüme takılan da Dante'nin 70 yıl yaşamayıp 56 yaşında öldüğü. Ama Dante'nin yaşadığı çağda insan ömrü 70 yıl olarak kabul edilirmiş. Tarancı buradan hareket etmiş sanırım..

Dünyanın en eski ve en uzun şiiriymiş "İlahi Komedya". Asıl ismi de sonu iyi biten bütün edebi eserlere o çağda "Komedya" adı verilmesinden mülhem sadece "Komedya" imiş ama Kilise bu eseri çok benimsediği için başına bir kutsallık halesi ekleyip "İLAHİ KOMEDYA" adıyla yayınlanmış hep...

Komedya üç bölümden oluşuyor: Cehennem, Araf ve Cennet.. (İnferno, Araf, Paradiso)

İlahi Komedya'da çok güçlü bir CEHENNEM tasviri var. Garanti Cehennemlik olduğum için insan haliyle cehennem nasıl bir yerdir diye merak ediyor. Dante'nin arkadaşı Vergilius sayesinde dip köşe gezdiği Cehennem, bir koni biçimde dünyanın merkezine doğru iniyor ve tam 9 kattan (çemberden) oluşuyor.

Her katta hafiften ağıra doğru günahlar, günahkarlar bulunuyor, ceza çekiyorlar. Koninin en uç noktasında, yani "cehennemin dibinde" ise Şeytan Lucifer yer alıyor. Sanıldığının aksine ateşler içinde değil buzulların içinde tutsak bulunuyor.

Bir de giriş kısmı var cehennemin; dünyada ne hayır ne de şer işlemeyen insanlar, işkence görmeden ama ışıktan da uzak burada kalıyor. Avrupa'daki binalarda da giriş kısmı kattan sayılmaz. Demek ki cehennem mimarisinde de bu kural geçerli.

Her çember ayrı bir günah, ayrı bir cezalandırma sistemine sahip. Hiçbirinde dışarıdan bir ceza bir cezalandırıcı yok. Herkes birbirini cezalandırıyor. Bu yaklaşım bana çok ilginç geldi: Örneğin Cimrilik ile Savurganlığın cezalandırıldığı 4. çemberde, cimrilerle savurganlar birbirlerini cezalandırıyorlar. Zaten yan yana koyulup birlikte yaşamaya mahkum edilmeleri bile bir ceza!

Cehennemin ilk bölümünde iyi işler yapan ama Hristiyan da olmadıkları için cennete de gidemeyen insanlar bulunuyor. Örneğin Aristo buradaymış..

2. Çember: Fiziki bedenle işlenen şehvet ve cinsel günahların cezalandırıldığı bir bölge;
3. Çember; Aç gözlülüğün;
4. Çember: cimrilik ve savurganlığın cezalandırıldığı bölgeler.
5.Çember Dış şehri çevreleyen bataklık ve çamur akan nehirlerden oluşan ve ağır suçlular için ayrılmış bir bölgedir. 6.Çember; Sapkınların cezalandırıldığı, birbirinden iğrenç dört nehrin birbirine karıştığı bir bölgedir.
7. Çember; katillerin, saldırganlık ve şiddetin cezalandırıldığı kaynar kan nehirlerinin bulunduğu bölge.
8.Çemberinde; kadın satıcıları, dolandırıcılar, sahtekarlar, kalpazanlar ve hırsızlar;
9. Çember’de ailelerine, vatanlarına, komşularına ihanet edenler cezalandırılıyor..

Dante'ye Cehennemi gezdiren ve biraz da gözünü korkutan Virgilius aslında AKLI temsil eder. İnsan, AKLI nedeniyle cehennemi boylar ama yine aklı sayesinde cehennemde çıkar!

Virgilus, cehennem ile cennet arasındaki Araf'ta Dante'yi bırakır. Bundan sonraki yolculuğa Dante'nin platonik aşkı Beatrice rehberlik eder. Yani AŞK cennetin yolunu gösterir Dante'ye...

... ve mutlu son...

Dante çağımızda yaşasaydı Cehennem, Cennet ve Araf'ı böyle mi tasvir ederdi diye düşündüm. Herhalde ne Cennet gökyüzünde, ne cehennem yer altında hepsi YERYÜZÜNDE, iç içe geçmiş; birinden öbürüne kolaylıkla geçilen bir yer olarak tasvir edilirdi.

Suçların ödüllendirildiği, iyiliklerin cezalandırıldığı TANRI'nın gökyüzüne hapsedildiği, mutlulukla mutsuzluğun yanyana kaotik olarak var olduğu bir yer...

Peki ŞEYTAN nerede?

En akıllısı o, tek bir varlık olarak hapsetmek kolay değil, Bunca yüzyılın tecrübesi var: değişik SARAY'larda, kah orda kah burda ama hep İKTİDARDA... Komedya değil de aslında "İLAHİ BİR TRAJEDİ" demek daha doğru...

Ama, artık...

Dante'nin döneminde pek bilinmeyen, henüz olgunlaşmamış, İSYANKAR, ceza ve ödül kabul etmeyen bir nesil var şimdi...
Seküler Komedi'nin sonunu onlar yazacak.

[Dante Alighieri, Dvina Comedia / “İlahi Komedya” (Cehennem, Araf, Cennet), Çev: Rekin Teksoy, Oğlak Yayınları, İstanbul, 1999 /]

6 Haz 2019 00:59